کمک به کودکان اتیسم راهبردهای درمان و تربیت

کمک به کودکان اتیسم

راهبردهای درمان و تربیت

والدین کارهای زیادی می توانند برای فائق آمدن بر مشکلات فرزندان خود انجام دهند. مهمترین چیز این است که شما نیازهای فرزندتان را بشناسید و برای بر طرف شدن آن‌ها تلاش کنید. به دنبال این نباشید که کسی اتیسم بودن فرزند شما را تایید کند و بگوید که چطور و چه کاری انجام بدهید. برداشت شما از هیجانات فرزندتان بهترین راهنمای کشف و پاسخ به نیازها کودک‌تان است. برخورد درست با کودک، به شما و فرزندتان کمک خواهد کرد تا زندگی برای فرزند اتیسم و شما راحت‌تر شود. 

راهنمایی والدین کودکان اتیسم به درمان و حمایت

اگر به تازگی متوجه شده‌اید که فرزند شما مبتلا به اتیسم است ممکن است در مورد اتفاقات آینده نگران و سر در گم باشید. هیچ پدر و مادری آماده شنیدن چیزی جز سلامتی و خوش حالی فرزندش نمی‌باشد و تشخیص اتیسم بودن کودک می‌تواند خیلی وحشتناک باشد. ممکن است در مورد بهترین کمک به فرزند خود مطمئن نباشید و یا در مورد شیوه‌های متفاوت کمک و آموزش گیج شوید. ممکن است به شما گفته شود  این بیماری مادام العمر و غیر قابل درمان است، هر چند این گفته ها درست است اما نگرانی را رها کنید، مشکل را بپذیرید و تلاش کنید شرایط را تغییر دهید.

درست است که اتیسم تمام گستره رشد را درگیر می‌کند، اما راهبردهای درمانی و آموزشی وجود دارد که به کودک کمک می‌کند مهارت‌هایی را برای غلبه بر مشکلات بیاموزد تا بر مشکلات فزاینده فائق آید. این خدمات نگهداری می‌تواند شامل خدمات در منزل، رفتاردرمانی، آمورش‌های مدرسه محور، و خدمات برآورده‌سازی نیازهای ویژه کودک باشد. با یک طرح درمانی درست، عشق و حمایت کودک شما می‌تواند یاد بگیرد، رشد و پیشرفت کند.

منتظر تشخیص نمانید

اگر کودک شما اتیسم یا دیگر اختلالات تاخیر رشدی را داراست بهترین چیز شروع به‌هنگام درمان است. به محض این که متوجه شدید چیزی متفاوت از شرایط عادی است کمک رسانی را شروع کنید و منتظر اینکه فرزندتان تشخیص قطعی بگیرد نباشید. آموزش و درمان به موقع کودکان با سن کمتر مبتلا به اختلالات طیف اتیسم، شانس موفقیت آموزش و درمان را بالا می برد. مداخله زود هنگام راهی موثر برای کمک به رشد بهنجار و کاهش علایم اتیسم است.

وقتی کودک اتیسم است: تکالیف والدین

• در مورد اتیسم یاد بگیرید: هر چه که شما بیشتر اتیسم را بشناسید در مورد آموزش و درمان بهتر تصمیم خواهید گرفت. در مورد گزینه های درمانی، پرسش ها، واتخاذ تصمیم های درمانی اطلاعات کافی کسب کنید.
• متخصص فرزند خود شوید: در مورد اینکه چه چیزهایی می‌تواند موجب بد‌رفتاری، رفتارهای مخرب و حتی خوش رفتاری فرزند شما شود اطلاعات کافی بدست آورید. فرزند اتیسم شما در شرایط تنش زا چه کار می‌کند؟ چه چیزی او را آرام می‌کند؟ چه چیزی او را ناراحت می‌کند؟ از چه چیزی لذت می‌برد؟ اگر شما متوجه شوید که چگونه می‌توانید بر فرند خود تاثیر گذار باشید، بهتر می‌توانید اشکلات را پیدا کنید و از شرایطی که منجر به تنش می شود پیش‌گیری کنید.
• فرزند خود را با تمام خصوصیات بپذیرید: به جای اینکه به تفاوت‌های فرزند اتیسم خود با سایر کودکان متمرکز شوید و اینکه چه توانایی‌هایی ندارد، پذیرش کودک را تمرین کنید. از خصوصیات خاص فرزند خود لذت ببرید، موفقیت‌های کوچک او را تشویق کنید و از مقایسه او با سایر کودکان دست بردارید. احساس عشق ورزیدن بدون شرط و پذیرش به شما بیش از هر چیزی کمک خواهد کرد.
• تسلیم نشوید: مسیر اختلالات طیف اتیسم غیر قابل پیش بینی است. از زندگی فرزند خود نتیجه‌گیری نکنید. مانند هر انسان دیگری، مبتلایان به اتیسم هم با رشد و گسترش توانمندی‌های خود وارد مراحل زندگی  می‌شوند.

نکته اول کمک به کودکان اتیسم: محیطی امن و قانون‌مند فراهم کنید

بدانید که مسیر کمک به تربیت و کمک به کودک اتیسم طولانی و نسبتاً دشوار است. اما در مجموع، نکات زیر به شما در تربیت فرزند اتیسم  کمک می‌کند:

• استوار باشید: بچه‌های با اختلالات طیف اتیسم برای سازگاری با محیط و یادگرفتن آن (مثل سازگاری با درمانگران یا محیط مدرسه، سازگاری با دیگران، و قوانین خانه) زمان‌های دشواری را سپری می‌کنند.  ممکن است کودک اتیسم از زبان در ارتباطات مدرسه استفاده کنند، اما هیچگاه در خانه این کار را نکند. ثابت نگه داشتن محیط بهترین راه تقویت یادگیری کودک اتیسم است. ببینید درمانگر کودک چه کارهایی را انجام می‌دهد و از چه شیوه هایی استفاده می‌کند تا همان تکنیک ها را در خانه استفاده کنید. امکان این را که آیا می‌توان از چند درمانگر استفاده کرد را در بیش از یک مکان بررسی کنید تا فرزندتان را در تعمیم آموخته‌ها به محیط‌های مختلف و افراد مختلف کمک کنید. ثبات و استواری شما به کودک کمک می‌کند تا در مسائل رفتاری کودک مداخله کنید و با او تعامل خوبی داشته باشید.
• برنامه ثابت داشته باشید:  بهترین راه کمک به کودکان اتیسم این است که یک برنامه منظم و ساختارمند داشته باشند. چنانچه در بحث پیشین گفته شد ثبات و پایداری نیاز اساسی کودک اتیسم است. برای فرزند خود برنامه‌ای منظم برای تغذیه، درمان، مدرسه، و خواب داشته باشید. مواظب باشید این نظم در کمترین حد ممکن هم  بهم نخورد. اگر در شرایطی بهم خوردن نظم غیر قابل اجتناب است، فرزند خود را پیش‌تر برای آن آماده کنید.
• به رفتارهای خوب پاداش دهید: تقویت مثبت یکی از بهترین راه‌های عادت دادن بچه‌های اتیسم به انجام کارهای درست است. بچه‌های اتیسم را اگر کار یا مهارت خوبی آموخته اند تشویق کنید و به آن‌ها جایزه بدهید. رفتارهای خوب موردی آن ها هم حتما باید تشویق برجسته شود. دنبال راه‌های پاداش دادن باشید، مثل دادن برچسب یا بازی کردن با اسباب بازی دلخواه.
• محیط خانه را امن کنید: محیط خانه  را طوری بیارایید که کودک احساس امننیت، آسایش و راحتی کند. این مستلزم سازماندهی و وضع کردن مرزهایی است که کودک متوجه می‌شود. علایم دیداری می‌تواند مفید باشد (استفاده از علایم و نوارهای رنگی برای نشان دادن محدودیت‌ها). شما مجبور به ایمن نگه داشتن خانه هستید به خصوص اگر فرزند شما مستعد قشقرق یا رفتارهای خود آسیب رسان است.

نکته دوم کمک به کودک اتیسم: راه های غیر کلامی برای ارتباط پیدا کنید

ارتباط با کودک اتیسم می‌تواند همراه با دردسر باشد، اما شما نبایستی این ارتباط را اجبار و یا محدود کنید.  شما با نگاه کردن به فرزند خود، لمس کردن او، تُن صدایتان وقتی با او حرف می‌زنید و زبان بدنتان با او ارتباط برقرار می‌کنید. همچنین ممکن است فرزندتان با شما ارتباط برقرار کند، حتی اگر حرف نزند و صحبت نکند. شما باید زبان ارتباط با کودک اتیسم را  یاد بگیرید.

• نشانه های غیرزبانی را جستجو کنید. اگر شما آگاه  و هشیار باشید، می‌توانید نشانه‌های غیرکلامی که فرزندتان برای ارتباط دارد را متوجه شوید. به صداهایی که کودک تولید می‌کند، به حالات چهره، و حالات بیانگر خستگی، گرسنگی و خواستن چیزی از طرف کودک توجه کنید.
• نیازهای منجر به قشقرق‌ها را پیش‌بینی کنید. آشفتگی ناشی از احساس نادیده گرفته شدن و نفهمیده شدن طبیعی است، و در این زمینه هیچ فرقی بین کودک اتیسم و غیراتیسم نیست. اما وقتی کودک اتیسم قشقرق راه می‌اندازد و دچار آشفتگی می‌شود اغلب به خاطر نادیده گرفتن علایم غیر کلامی نشانگر نیازهای اوست. در کودک اتیسم قشقرق راه انداختن راهی برای ارتباط برقرار کردن با والدین به هنگام ناکامی و جلب توجه است.
• زمان‌هایی را برای بازی و سرگرمی با کودک اختصاص دهید. کودک اتیسم، هر چند که مبتلا به اتیسم است اما کودک است. هم  برای بچه ها و هم برای والدین زندگی کردن ضروری‌تر از درمان است. بازی‌های منظم و برنامه‌ریزی شده بر هشیاری و آگاهی کودک شما می‌افزاید. به دنبال راه‌های سرگرم کردن یکدیگر باشید، فکر کنید که چه چیزی منجر به خندیدن و خوش‌حالی شما و فرزندتان خواهد شد، و او را از لاک خود بیرون خواهد آورد. فعالیت‌های سرگرم کننده و شاد هر چند آموزش و درمان نباشند، لازمه رشد کودک و کودک اتیسم هستند. نتایج و فواید شگفت‌انگیز بازی و لذت از بازی نه تنها منجر به خوش‌حالی شما و فرزندتان خواهد شد بلکه آرامش را به روابط باز خواهد گرداند. بازی بخشی ضروری از  یادگیری و احساس مفرح بودن زندگی است.
•  به حساسیت های حسی فرزند خود توجه کنید. بسیاری از کودکان اتیسم نسبت به نور، صدا، لمس، مزه و بو بسیار حساس هستند. ممکن است کودکان اتیسمی هم باشند که کُند حسی[1] داشته باشند. اینکه کدام محرک و در چه شدتی از نور، صدا، حرکت، و چگونگی بغل کردن و نوازش کردن راه انداز قشقرق و رفتارهای بد یا خوب فرزند شماست اطلاعات کافی جمع کنید. چه چیزی موجب تنش کودک اتیسم می شود؟ چه چیزی او را آرام می کند؟ چه چیزی موجب ناراحتی یا خوش‌حالی او می‌شود؟، اگر شما بدانید که چه چیزی بر فرزند شما موثر است؛ بهتر می توانید مشکلات را متوجه شوید، از شرایطی که منجر به مشکلات خواهند شد پیشگیری کنید، و تجارب موفقی را خلق کنید.

نکته دوم کمک به کودک اتیسم: درمان های شخصی برای اتیسم خلق کنید

روش‌های درمانی زیادی جهت کمک به کودکان اتیسم وجود دارند که بسیار هم معتبر هستند، اما کدام‌یک می‌تواند برای فرزند شما مناسب تر باشد. چیزی که می‌تواند خیلی بغرنج باشد شنیدن چیزهای متفاوت و گاه متناقض از سایر والدین و پزشکان است. وقتی یک روش درمانی و آموزشی برای کودک اتیسم طراحی و توصیه می‌شود، به خاطر داشته باشید که هیچ روش درمانی به تنهایی پاسخ‌گوی همه نیازهای کودک اتیسم نیست. هر کودک مبتلا به اتیسمی منحصر به فرد و یگانه است، با نقاط قوت و ضعف منحصر به خود.

روش درمانی بایستی مناسب نیازهای فردی هر مبتلا به اتیسمی باشد. شما بدانید که فرزند شما بهترین است، پس تلاش کنید تا تمام نیازهای او را بر آورده سازید. در این مسیر شما می‌توانید سوال های زیر را از خود بپرسید (منبع: پژوهشگاه ملی سلامت):

• نقاط قوت فرزنم چیست؟
• نقاط ضعف فرزند چیست؟
• رفتارهای دردسر آفرین کدامند؟
• فرزندم کدام مهارت های اساسی را ندارد؟
• فرزندم از چه راهی (دیدن، شنیدن و انجام دادن) بهتر یاد می‌گیرد؟
• فرزندم از چه چیزی لذت می‌برد و کدام فعالیت‌ها منجر به درمان او می‌شود؟

در نهایت به خاطر داشته باشید که موضوع این نیست که هیچ طرح درمانی برای کودک اتیسم کاملا مناسب نیست بلکه  مساله این است که شما باید راه های شخصی خود را برای موفقیت درمان پیدا کنید. شما باید با دست به یکی شدن با درمانگر کودک، بهترین راه درمان را پیدا کنید و با اجرای بدون وقفه و بدون تناقض تمرین‌ها به فرزند اتیسم خود کمک کنید.

یک طرح درمانی خوب این طور خواهد بود:

• کودک شما را جذب خواهد کرد
• یک برنامه قابل پیش بینی ارائه خواهد کرد
• تکالیف و مجموعه ای از گام های ساده را به کودک اتیسم خواهد آموخت
• توجه کودک را در فعالیت های خوب سازماندهی شده، فعالانه به کارخواهد گرفت
• تقویت پیوسته برای رفتارها تدارک خواهد دید
• والدین را به کار خواهد گرفت و درگیر درمان خواهد کرد

انتخاب درمان اتیسم

وقتی درمان اتیسم مطرح می شود، گوناگونی و تفاوت بین روش‌های درمان موجب گیجی می‌شود. تعدادی از درمانگران اتیسم بر کاهش مشکلات رفتاری و ایجاد ارتباط و مهارت‌های اجتماعی تمرکز می‌کنند در حالی که گروهی دیگر بر مشکلات ناشی از یکپارچگی حسی، مهارت‌های حرکتی، مسائل هیجانی و حساسیت‌های تغذیه‌ای تاکید می‌کنند.

با داشتن انتخاب های زیاد، تحقیق در مورد روش ها اهمیت بیشتری پیدا می‌کند، با متخصصان درمان اتیسم صحبت کنید و در مورد کارایی و کاربرد روش‌ها بپرسید. اما  به خاطر داشته باشید که شما بیش از یک  نوع درمان را نمی توانید برگزینید. هدف درمان اتیسم باید درمان تمام نشانگان و نیازهای کودک اتیسم باشد. این امر اغلب نیازمند داشتن رویکردی ترکیبی به درمان هاست که بهترین‌های روش‌های درمانی را در خود جمع می‌کند.

متداول‌ترین درمان‌های اتیسم عبارتند از رفتاردرمانی، گفتاردرمانی، بازی‌درمانی، کاردرمانی و تغذیه درمانی.

نکته چهارم کمک به کودک اتیسم: یافتن کمک و حمایت

تربیت و مراقبت از کودک اتیسم مستلزم صرف انرژی و زمان بسیاری است. روزها و ساعاتی وجود دارد که مراقب کودک اتیسم احساس اضمحلال و فشار روانی می‌کند و دلسرد می‌شود. تربیت کودک به هیچ وجه کار آسانی نیست، و البته پرورش کودکی با نیازهای ویژه بسیار مشکل‌تر است. برای این که شما پدر و مادر موثرتری باشید باید بتوانید ضرورت‌های مراقبت از خود را هم رعایت کنید. سعی نکنید نیازهای خود را نادیده بگیرید. شما می‌توانید از سایر والدین و مراکز درمان و آموزش کودک اتیسم کمک بگیرید تا با دریافت کمک و حمایت با آرامش بیشتری به تربیت کودک اتیسم بپردازید. والدین می توانند جهت کمک و حمایت گرفتن می‌توانند از والدین سایر کودکان اتیسم، مراکز نگهداری و آموزش کودکان اتیسم و مشاوره‌های فردی، خانوادگی و تربیتی استفاده کنید. شما در مسیر تربیت باید بتوانید حقوق خود و فرزندتان را بدانید و رعایت کنید.

ترجمه:

زهرا امین آبادی دکترای روانشناسی تربیتی

Helping Children with Autism, Autism Treatment Strategies and Parenting Tips. http://www.helpguide.org/articles/autism/helping-children-with-autism.htm.