حافظه کاری اغلب به RAM موجود در رایانه تشبیه می‌شود. ظرفیت حافظه هر چه بیشتر باشد، سریعتر می‌توانید داده‌ها را پردازش کنید. اما کودکان خردسال نسبت به بزرگسالان دارای ظرفیت حافظه کاری کوچکتری هستند، و برخی از کودکان هم با چالش‌های خاصی روبرو هستند.
حافظه فعال چیست و چرا مهم است؟
حافظه کاری، مجموعه‌ای از سازوکارها است که به ما امکان می دهد تفکرات و اعمال را تا رسیدن به هدف دنبال کنیم (بدون حافظه کاری از این شاخه به آن شاخه می‌پریم).
حافظه کاری، فضای کاری ذهنی است که در آن اطلاعات را دستکاری می کنیم، اعداد را خرد می‌کنیم و با «چشم ذهن» خود می بینیم.
آیا می توانید 23 و 69 را ذهنی جمع کنید؟
آیا لیست خرید اقلام از فروشگاه را بدون یادداشت کردن به خاطر دارید؟
این کارها، وظایف حافظه کاری هستند، و اینکه آیا موفق می‌شوید بستگی به ظرفیت حافظه کاری شما دارد.
افرادی که ظرفیت بیشتری دارند می‌توانند اطلاعات بیشتری را به طور همزمان دستکاری کنند. این ظرفیت بیشتر به افراد کمک می‌کند تا اطلاعات را سریعتر پردازش کنند و مزایای آن به خوبی اثبات شده است. افرادی که دارای ظرفیت حافظه کاری بالاتر از حد متوسط هستند در کلاس درس نسبت به همکلاسی‌ها برتری دارند.
به عنوان مثال، هنگامی که محققان پیشرفت کودکان دبستانی را ردیابی کردند، دریافتند که پیشرفت‌های اولیه در حافظه کاری پیشرفت های بعدی در ریاضیات را پیش بینی می کند.
حافظه فعال همچنین می تواند مهارت های زبانی را پیش بینی کند، مانند توانایی پیگیری ایده‌های ارائه شده در یک جمله طولانی یا پیچیده.
از سوی دیگر، افرادی که دارای مهارت‌های حافظه کاری ضعیف هستند در نقطه ضعف هستند. آنها بیشتر با ریاضیات و خواندن دست و پنجه نرم می‌کنند. آنها همچنین ممکن است در پیروی از دستورات گفتاری دچار مشکل شوند.
چگونه می‌توانیم تشخیص دهیم که ظرفیت حافظه کاری کودک نسبت به سنش ضعیف است؟
محققان تخمین می زنند که 10 تا 15 درصد کودکان در سنین مدرسه با ظرفیت حافظه پایین دست و پنجه نرم می‌کنند.
چگونه می توانیم این کودکان را تشخیص دهیم؟
تشخیص حرفه ای بستگی به انجام آزمایشات خاصی دارد، مانند آزمون‌های One Back, Tow Back, Wechsler Memory و ….
اما می توانید به دنبال علائم در رفتارهای روزمره نیز باشید. کودکانی که با مشکلات حافظه کاری روبرو هستند، مشکلات زیر را نشان می‌دهند:
- داشتن روابط اجتماعی ضعیف همسالان
- از فعالیت‌های گروهی در کلاس امتناع می‌کند، و گاهی اوقات از پاسخ به سوالات مستقیم هم باز می‌ماند
- پیروی از دستورالعمل‌ها برای او دشوار است
- در طول انجام وظایف پیچیده، تمرکز خود را از دست می‌دهد و در نهایت ممکن است تکالیف را رها کند
- انجام اشتباهات در انجام کارهای مرحله به مرحله (پرش یا تکرار مراحل)
- یاد آوری ناقص
- به نظر می رسد که به راحتی حواسش پرت می‌شود
- و در فعالیتهایی که هم به ذخیره‌سازی (به خاطر سپردن) و هم به پردازش (دستکاری اطلاعات) نیاز دارند، مشکل دارد.
آیا مهارت‌های ضعیف حافظه کاری به این معنی است که کودک باهوش نیست؟ آیا مهارت‌های حافظه قوی به این معنی است که کودک از هوش بالایی برخوردار است؟
خیر
حافظه کاری بر نحوه یادگیری ما تأثیر می‌گذارد و به ما کمک می‌کند وقتی حواس‌مان پرت می‌شود، تمرکز داشته باشیم. حافظه کاری می‌تواند بر نحوه عملکرد خوب در آزمون‌ها، از جمله آزمون‌های موفقیت و تست‌های هوش، تأثیر بگذارد. اما نمی‌توانیم حافظه کاری را با هوش کلی برابر کنیم.
به عنوان مثال، هوش سیال- آنچه روانشناسان آن را «توانایی استدلال و حل مسائل جدید» تعریف می کنند.
هوش سیال فقط از ما نمی‌خواهد که اطلاعات مربوطه را در ذهن نگهداری کنیم. بلکه حتی نیازمند دور ریختن اطلاعات نامرتبط است، تا دیگر به آنها فکر نکنیم. باید ایده‌های قدیمی را فراموش کرد تا جایی برای ایده های جدید باز کرد.
شواهدی از آزمون های بهره هوشی وجود دارد که نشان می‌دهد ظرفیت حافظه کاری همیشه با ضریب هوشی ارتباط ندارد.
برخی از کودکان در آزمون های IQ عملکرد خوبی دارند و در عین حال مهارت های متوسطی در حافظه کاری دارند .
چه طور ممکن است؟ آزمون‌هایی مانند مقیاس هوش وکسلر برای کودکان (WISC) دارای خرده آزمون های متمایزی هستند. برخی به طور خاص حافظه کاری را هدف قرار می‌دهند.
علاوه بر این، مولفه‌هایی از هوش وجود دارد که تا حد زیادی با آزمون های ضریب هوشی اندازه‌گیری نمی‌شوند و با ظرفیت حافظه کاری هم ارتباط ندارند.
یک مثال آن استدلال و منطق است، که یک شیوه تفکر انعکاسی است که در تست‌های هوش نادیده گرفته می‌شوند. اما برای تصمیم گیری هوشمندانه ضروری هستند و مشخص نیست که به ظرفیت حافظه کاری وابستگی داشته باشند. در آزمایش های اخیر ، افرادی که ظرفیت حافظه کاری بالاتری داشتند به همان اندازه دیگر افراد مستعد استدلال مغرضانه و نادرست بودند.
در نهایت ، مهم است که به یاد داشته باشید که حافظه کاری یک سیستم واحد نیست. انواع مختلفی از حافظه کاری وجود دارد و هر نوع با انواع مختلف تفکر مرتبط است.
به عنوان مثال، حافظه کاری کلامی عملکرد بهتر را در کارهای کلامی پیش بینی می‌کند ، اما وظایف فضایی را پیش بینی نمی‌کند.
حافظه کاری فضایی (ردیابی مکان اشیاء) با مهارت‌های فضایی بهتر مرتبط است، اما با توانایی کلامی برتر، خیر.
نوع سوم حافظه کاری توانایی به خاطر سپردن تصاویر دیداری- با مزایای خاص خود مرتبط است.
و ممکن است انواع متمایز دیگری از حافظه کاری، مانند توانایی پیگیری الگوها (به عنوان مثال، ترتیب نمایش موارد در یک فهرست) وجود داشته باشد یا حفظ توالی حافظه کاری با عملکرد محاسباتی بهتر مرتبط است.
بنابراین تفاوت در عملکرد شناختی به تفاوت در ظرفیت حافظه کاری مرتبط است. اما تأثیرات آنها می‌تواند بسیار خاص باشد. به عنوان مثال، یک کودک مبتلا به اختلال ریاضی (ناتوانی یادگیری ریاضی) ممکن است به طور معمول در حافظه کاری کلامی عملکرد خوب و در علکرد حفظ توالی ضعیف باشد.
حافظه کاری در اختلالات یادگیری و اختلالات رشدی
مشکلات حافظه کاری می تواند خواندن را برای کودکان دشوار کند. و نقص در حافظه کاری کلامی با مشکلات درک مطلب در کودکان بزرگتر مرتبط است.
کودکان مبتلا به اوتیسم نیز در معرض مشکلات حافظه کاری هستند. به طوری که نقص در حافظه کاری فضایی کودکان مبتلا به اوتیسم بیشتر از نقص در حافظه کاری کلامی است.
کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی- نقص توجه (ADHD) بیشتر از بچه های در حال رشد معمولی از اختلالات حافظه فعال کلامی رنج می برند.
برای تقویت مهارت‌های حافظه کاری چه کنیم؟ آیا می توانیم با انجام بازی‌های ساده حافظه، حافظه کاری را بهبود بخشیم؟
بله، اما نه لزوما اینکه بتوانند، برای پیشرفت تحصیلی مفید باشند. اگر هدف این است که به دانش‌آموز در کلاس درس کمک کنید، منطقی‌تر این است که همان مهارت‌ها را هم آموزش دهید.
یعنی اگر دانش‌آموز با ریاضیات دست و پنجه نرم می‌کند، در مهارت‌های ریاضی مربوط – مانند شمارش، مفهوم اعداد یا محاسبات پایه‌ای ریاضی در آموزش ویژه گنجانده شود.
اگر کودکی با خواندن مشکل دارد، به دنبال برنامه هایی باشید که برای کودکانی طراحی شده‌اند که نیاز به تقویت مهارت‌های پایه خواندن را تامین می‌کنند.
دیگر چه کاری می توانیم انجام دهیم؟
- ما می‌توانیم به کودکان کمک کنیم تا محدودیت های حافظه کاری را به طرق مختلف جبران کنند. مثلاً:
- ما می‌توانیم تکالیف را به زیر برنامه‌های کوچکتر تقسیم کنیم، بنابراین بچه ها می توانند در یک زمان فقط با یک جزء برخورد کنند.
- ما می توانیم نحوه برقراری ارتباط را تنظیم کنیم، یعنی مطالب زیادی را به طور همزمان معرفی نمی‌کنیم و به طور منظم یادآوری می‌کنیم که بچه ها باید در آینده چه کار کنند.
- ما می توانیم از بچه ها بخواهیم اطلاعات جدید را تکرار کنند و به آنها کمک کنیم تا آنها را با آنچه می دانند پیوند دهند.
- ما می توانیم کودکان را با یادآوری منظم در مورد اقدامات بعدی راهنمایی کنیم و آنها را تشویق کنیم تا در صورت احساس نیاز سوال کنند.
- ما می توانیم به کودکان بیاموزیم که چگونه ابزارهای حافظه خود را ایجاد کرده و از آنها استفاده کنند – مانند یادداشت برداری.
ترجمه: دکتر زهرا امین‌آبادی. روانشناس تربیتی مدیر مرکز اختلالات یادگیری راه آینده.
منبع:
Dewar, G. (2019). Working memory in children: What parents and teachers need to know. https://parentingscience.com/working-memory.
