آزمون‌های ارزیابی شناختی دانش‌آموزان
موفقیت تحصیلی نه تنها وابسته به مهارت‌های دانشیِ دانش آموزان است، بلکه به طور فزاینده‌ای وابسته به مهارت‌های پردازشی آنان نیز هست. توانایی‌های پردازشی شامل توانایی تنظیم هدف، برنامه ریزی، حل مساله، توجه پایدار، الویت بندی، سازماندهی، انعطاف پدیری شناختی، حفظ و دستکاری اطلاعات در حافظه کاری است. بر این اساس موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان نیازمند توانایی برنامه ریزی و الویت بندی، درک زمان، سازمان‌بندی مفاد درسی، افتراق موضوعات اصلی از جزییات، تغییر مناسب رویکرد و پایش وضعیت پیشرفت خود است.
در دو دهه اخیر، شواهد متقنی فراهم شده است که نشان می‌دهد سلامت توانایی‌های شناختی نقش مهمی در استفاده خلاق از اطلاعات دارد و دانش‌آموزان موفق از راهبردهای موثری برای پردازش اطلاعات خود استفاده می‌کنند.
هدفِ طرح ارزیابی توانایی‌های شناختی دانش‌آموزان بررسی وضعیت توانایی‌های شناختی دانش‌آموزان و ارائه کارنامه توانایی‌های شناختی و توصیه های اصلاحی و تقویتی به دانش‌آموزان، والدین و معلمان است.
این مجموعه انواع توجه، حافظه دیداری و شنیداری، انعطاف پذیری شناختی و کنترل مهاری را می‌سنجد. جهت آشنایی ملموس‌تر با این موارد، توضیحی کوتاه از دامنه‌های شناختی مورد سنجش در این مجموعه و مثال‌های مربوط در ادامه آمده است:
- توجه پایدار: به معنی حفظ تمرکز و توجه روی تکلیف، از زمان شروع تا تکمیل آن. دانش‌آموزی که مشکل توجه پایدار دارد ممکن است بارها در طول انجام تکلیف، بلند شود، حرف بزند و یا در حین اینکه تکالیف در مقابل اوست مشغول کار دیگری شود.
- توجه انتخابی: به معنی انتخاب یک محرک از بین محرک های فراوانی است که در اطراف کودک وجود دارد. به طور مثال دانش‌آموزی که مشکل توجه انتخابی دارد نمی‌تواند از بین محرک‌های موجود بر روی تخته کلاس محرکی که مورد نظر معلم است را پیدا کند (تخته حتما باید تمیز باشد و فقط یک محرک (کلمه یا عبارت) را نشان دهد تا کودک بتواند آن را در دفتر کپی یا یاددشت کند؛ و یا اگر همزمان در کلاس چند صدا شنیده شود علی رغم اینکه سایر دانش‌آموزان می‌توانند به کار خود ادامه دهند دانش‌آموزی که توجه انتخابی شنیداری ضعیفی دارد دچار حواس پرتی و از دست دادن کلاس می‌شود. ضعف در توجه انتخابی ممکن است باعث از دست رفتن گزینه‌ها در آزمون‌های تستی شود.
- حافظه دیداری: حافظه دیداری به معنی حفظ کوتاه مدت محرک‌های دیده شده است. به طور مثال دانش‌آموزان باید بتوانند شکل صحیح واژه‌ها را در حافظه دیداری خود نگه دارند تا موقع املا نویسی، شکل صحیح کلمه ها را بازنویسی کنند (صابون را سابون ننویسند؛ و یا موقع انجام کاری که راهنمای دیداری دارد بارها و بارها به الگو مراجعه نکنند).
- حافظه شنیداری: حافظه شنیداری به ما کمک می‌کند تا جملات و واژگان را تا زمانی که معنایی از آنها برداشت کنیم و منظور گوینده را متوجه شویم در خزانه حافظه نگهداری کنیم. به طور مثال فرض کنید دانش‌آموزی با ضعف حافظه شنیداری در کلاس ریاضی نشسته است و معلم در حال توصیف شباهت های مستطیل و متوازی الاضلاع است تا از این طریق به دانش آموزان نحوه محاسبه مساحت متوازی الاضلاع را آموزش دهد. دانش آموز با ضعف حافظه شنیداری با فراموش کردن و یا ناتوانی در ارتباط دادن شباهت این دو شکل هندسی، متوجه مفهوم مساحت هم نمی شود و در نتیجه یا در کلاس ریاضی مشغول کار دیگری می شود و یا حتی در عین ساکت و متمرکز بودن متوجه درس نمی شود.
- انعطاف پذیری شناختی: انعطاف پذیری شناختی همان حل مساله است. یعنی دانش‌آموز ترتیب و توالی اجزای مساله را طوری باز آفرینی کند که بتواند به راه حلی سریع و آسان برسد. ضعف انعطاف پذیری شناختی از دانش آموزان افرادی وابسته و ناتوان در مدیریت خود می‌سازد.
- ارزیابی شناختی تست هوش نیست.
- ممکن است دانش آموزی در آزمون های هوش نرمال توصیف شود ولی در آزمون‌های شناختی نیازمند آموزش و تقویت بیشتر تشخیص داده شود (اغلب والدین این گروه مدام می‌پرسند چرا وقتی نمره هوش کودک خوب است درس او ضعیف است؟).
- ممکن است عملکرد کودک تحت تاثیر اضطراب کاهش یابد. بنابراین در نمرات پایین اضطراب به خصوص اضطراب امتحان هم قابل بررسی است.
نحوه اجرا:
- اجرای این آزمون‌ها به یک ساعت زمان نیاز دارد.
- این آزمون ها به طور فردی در کلینیک و گروهی در مدارس قابل اجرا هستند.
- آزمون‌ها مداد و کاغذی بوده و نیاز به امکانات خاصی جهت اجرا ندارند.
