مقالات آموزشی

چرا کودکم نمیخوابد؟

مشکلات و اختلالات شایع خواب شناخته شده در کودکان عبارتند از:

کودک در شروع خواب مشکل دارد یعنی سر ساعت مقرر به رخت‌خواب نمی‌رود یا به رخت‌خواب می‌رود ولی نمی‌خوابد.

در این صورت ممکن است کودک شما مشکل رفتارِ خواب داشته باشد. در این صورت این رفتار با تعدادی از رفتارهای دیگر نیز مرتبط است. به این معنی که ممکن است کودک در ساعت مشخص به رخت خواب نرود؛ بخواهد تا زمانی که بزرگترها بیدار هستند، بیدار بماند، یا بعد از رفتن به رخت‌خواب نتواند بخوابد؛ و یا به مدت لازم مناسب با سن نخوابد.

کودک به میزانی که باید بخوابد، می‌خوابد؛ ولی در طول روز کسل، بی حوصله و خواب‌آلود است.

 در این صورت ممکن است کودک مبتلا به آپنه (وقفه تنفسی) خواب باشد. برای مثال علائم آپنه عبارتند از: خروپف با صدای بلند، تنفس پر سر و صدا، تنفس پر زحمت، یا به طور مداوم با مکث تنفس کردن که در هر ساعت و مرحله‌ای از زمان خواب باعث بیدار شدن از خواب می‌شود. آپنه منجر به بی‌کیفیت شدن خواب می‌شود و می تواند با تعرق شدید کودک در خواب، تنفس از راه دهان، خوابیدن در موقعیت‌های نامناسب مثلا سر کلاس، و یا با سردرد صبحگاهی کودک همراه باشد. کودکان مبتلا به آپنه ممکن است در فرایند رشد و وزن‌گیری با مشکل مواجه شوند. کودکان مبتلا به آپنه بعد از بیدار شدن از خواب سرحال به نظر نمی‌رسند و ممکن است مشکلات رفتاری و یادگیری در مدرسه از خود نشان دهند.

آپنه در کودکان ممکن است ناشی از بزرگ بودن لوزه‌ها باشد. آپنه خواب برای کودکان بسیار آزار دهنده است و اغلب برای درمان نیاز به جراحی دارد که روش معمولی هم است. ویژگی هایی که کودکان را در معرض خطر آپنه قرار می‌دهد عبارتند از: چاقی کودک، مشکلات ساختاری استخوان بینی، سندرم داون، مشکلات عصب‌شناختی، عضلات ضعیف یا وجود شکاف کام.

کودک نمی‌تواند بخوابد، مدام تکان می‌خورد یا پاها را حرکت می‌دهد و یا برای راه رفتن از تخت بیرون می‌آید. ممکن است کودک شما به نشانگان پاهای بی‌قرار مبتلا باشد که یک اختلال حرکتی است و موجب احساس نا آشنا در پاها می‌شود و وقتی ظاهر می‌شود که پاها در حال استراحتند یا وقتی که برای خوابیدن آماده می‌شود و دراز می‌کشد.

این احساس باعث تکان دادن پاها و یا راه رفتن می‌شود. وقتی آنها پاها را حرکت می‌دهند، برای کوتاه مدت احساس بهتری پیدا می‌کنند. اما این احساس بعد از مدت کوتاهی از بین می‌رود و آن احساس عجیب دوباره بر می‌گردد. این اتفاق دقیقا قبل از زمان خواب رخ می‌دهد. این بدین معنی است که نشانگان پاهای بی قرار باعث دشواری در شروع خواب و ادامه خواب می‌شود؛ و همین باعث بی کیفیت شدن خواب و منجر به مشکلات رفتاری و یادگیری در طول روز می‌شود. متخصص اطفال احتمالا می‌تواند به شما در تشخیص و درمان این مشکل کمک کند.

کودک شما اغلب در طول زمان خواب مکررا حرکت می‌کند، و صبح به نظر نمی رسد که خوب استراحت کرده باشد. هر چند که ممکن است به تناسب زمان خواب مورد نیاز سن خود حتی بیشتر هم خوابیده باشند. باز هم ممکن است فرزند شما در طول روز مشکلات رفتاری و یادگیری داشته باشد.

این مورد نیز نوعی سندروم حرکت عضوی در کودک است.

این نشانگان باعث می‌شود کودک در حین خواب یک اندام یا عضو خود را مدام تکان دهد (شبیه آنچه در تیک‌های حرکتی در طول روز اتفاق می‌افتد)، این حرکت بیشتر در پاها دیده می‌شود. اندام مکررا حرکت می‌کند تا اینکه برای ساعتی آرام می‌شود. بعد از سپری شدن این دوره حرکت مجدداً شروع می‌شود. که می‌تواند خواب کودک را مختل کند. این مشکل می‌تواند ناشی از مشکلات رفتاری، یادگیری و یا خواب در طی روز کودک باشد. در این موارد لازم است که پزشک متخصص کودک، کودک را معاینه و وجود این نشانگان را بررسی کند. مکمل‌های غذایی دارای آهن و درمان‌های روانپزشکی و مداخلات روانشناختی کاهنده مشکلات رفتاری و … می‌تواند به درمان این مشکل کمک کند.

کودک در نیمه شب اتفاقی بیدار می‌شود و مضطرب و نگران به نظر می‌رسد. ممکن است مجددا دست‌ها و پاها را تکان دهد و در یک موقعیت عجیب بخوابد. و در طول شب در خواب حرف بزند و یا اسامی افرادی را صدا بزند. این مشکل می‌تواند ناشی از پارا سومنیا (اختلالی که با رفتارهای غیر معمول و نابهنجار ناشی از مشکلات سیستم عصبی مغز در خواب مشخص می‌شود) باشد.

پاراسومنیا گروهی از مشکلات زمان خواب می‌باشد که در کودکان 2 تا 8 سال رایج می‌باشد.

انواع رایج آن وحشت‌زدگی‌های طول خواب، برانگیختگی‌های مبهم، راه رفتن در خواب، حرف زدن در خواب و کابوس‌های شبانه است. مشکل از این جا شروع می‌شود که کودکان به اندازه کافی نمی‌خوابند و دچار احساس تنش می‌شوند. این مشکل می‌تواند در خانواده جریان داشته باشد: کودکانی بیشتر در معرض خطر هستند والدین هم در طول کودکی مبتلا به پاراسومنیا بوده‌اند. پاراسومنیاها در کودکان عادی غالبا نیاز به درمان ندارند. مگر اینکه مکررا تکرار شوند و یا باعث آسیب به کودک شوند. والدین باید برخورد صحیح با پاراسومنیاها را یاد بگیرند.

کودک ممکن است تشنج‌های شبانه داشته باشد

 تشنج ممکن است قبل از به خواب رفتن، در طول خواب یا هنگامی که صبح از خواب بیدار می‌شود اتفاق بیافتد.

حتی ممکن است کودک در طول روز هیچ تشنجی نداشته باشد. احتمال تشنج در خواب بسیار کمتر از وحشت‌های شبانه است. کودک ممکن است در حین تشنج به اطراف حرکت کند؛ ممکن است لرزش داشته باشد؛ ممکن است بیدار شوند یا بیدار نشوند؛ ولی به نظر می‍رسد خوب می‌خوابند. این مشکلات منجر به مشکلات رفتاری و مشکل در مهارت‌های یادگیری روزانه می‌شوند. اگر مشکوک به تشتج‌های شبانه هستید حتماً با متخصص مغز و اعصاب و یا روانپزشک مشورت کنید.

اگر کودک در نیمه شب بیدار شود نمی‌خوابد، سخت می‌خوابد یا صبح خیلی زود بیدار می‌شود.

ممکن است کودک شما مبتلا به مشکل بیخوابی باشد.

این مشکل خواب زمانی دشوارتر می‌شود که به خواب رفتن و ادامه دادن خواب برای کودک سخت می‌شود. علت اغلب مشکل رفتار خواب، اضطراب یا افسردگی و تنش کودک است. یا اینکه کودک نمی‌تواند وضعیت مغز را از فعالیت‌های روزانه به وضعیت آرامش شبانه تغییر دهد. این مشکل هم می‌تواند منجر به مشکلات رفتاری و یادگیری کودک شود. عادات خوب خواب پیش از آغاز خواب و یا در طول خواب می‌تواند اوضاع را بهتر کند. این مشکل می‌تواند در کودک ماندگار شود.

کودک نمی‌تواند برای مدرسه رفتن به موقع بخوابد

به احتمال زیاد کودک شما از نشانگان تاخیر آغاز خواب رنج می‌برد

نشانگان تاخیر در آغاز خواب مشکل در تنظیم ساعت درونی بدن است. ساعت بدن همچنین به اسم ریتم شبانه‌روزی نیز شناخته می‌شود؛ که زمان خواب بدن را کنترل می‌کند. با وجود نشانگان تاخیر در آغاز خواب، ساعت بدن برای دیر خوابدن تربیت می‌شود. اما اگر شما بتوانید کودک را طوری عادت دهید که زود بخوابد می‌توانید ساعت خواب بدن را باز آموزی کنید. برای این کار، از 15 دقیقه زودتر رفتن به رخت‌خواب در هر شب از یک هفته شروع کنید (هر هفته 15 دقیقه زودتر رفتن به رخت‌خواب را تمرین کنید). این تغییر تدریجی گام به گام بهتر از تغییر یک‌باره است. مطمئن شوید که کودک از خارج محل خواب نور زیادی دریافت نمی‌کند، دریافت نور زیاد مانع به خواب رفتن می‌شود؛ به این ترتیب کودک خیلی زود خواهد خوابید. اگر با این تغییرات مشکل حل نشد مراجعه به متخصص ضروری است.

کودک در طول روز خواب‌آلود است. عضلات کودک شل و خسته است؛ با کوچکترین اتفاقی حتی خنده یا گریه کودک زمین می‌خورد و این مشکل در چند روز از هفته تکرار می‌شود.

ممکن است کودک شما از مشکل حمله خواب در رنج باشد.

این یک اختلال عصب شناختی خواب است. و مغز نمی‌تواند تمایل به خواب را در حالت بیداری کنترل کند. اگر کودک شما این مشکل را دارد ممکن است در طول روز احساس خواب آلودگی داشته باشد. این مشکل ممکن است با اختلال کاتاپلکسی (یک باره از دست دادن قوام عضلانی)  مرتبط باشد. در گروهی از انسان‌ها، مشکل ناشی از حمله خواب در طول روز است. برای اینکه متوجه شویم که کودکی مشکل دارد یا نه خواب کودک باید مشاهده شود. متخصصین کودک می‌توانند بعد از مشاهده رفتار خواب کودک برنامه مدیریت رفتار خواب و درمان آن را ارائه دهند.

کودک در طول روز بسیار خواب آلود است. اما دوره‌های ضعف عضلانی ندارد.

عوامل بسیاری می‌تواند علت باشد.

کودک به سختی صبح‌ها بیدار می‌شود، و هنوز خسته به نظر می‌رسد. در طی روز، کودک بیش فعال به نظر می‌رسد. زود عصبانی می‌شود. ممکن است کودک در مدرسه مشکلاتی در یادگیری، تمرکز و ماندن روی تکلیف داشته باشد. همچنین ممکن است کودک مشکلاتی در روابط اجتماعی با همسالان داشته باشد.

کودک ممکن است مشکل یا اختلال خواب داشته باشد.

ممکن است  قبل از پیدایش هشدار دهنده‌ها کودک مشکل یا اختلال خواب داشته باشد. رفتار خواب کودک باید خوب مشاهده شود. همچنین عملکرد روزانه کودک باید خوب مشاهده شود. باید نشانه‌های وجود مشکل خوب جستجو و بررسی شود. اگر به وجود نشانه‌ای شک کردید. ویژگی‌ها و موقعیت‌هایی را که نشانه‌ها را دیده‌اید به خاطر داشته باشید و برای پزشک کودک شرح دهید.

منبع : Sleep Problems and Sleep Disorders in School Aged Children. https://www.sleephealthfoundation.org.